Fot. PIXABAY.com
Historia i Teraźniejszość
Zrównoważony rozwój to jedno z najbardziej nośnych i ważnych pojęć dzisiejszego świata. Zwłaszcza w wymiarze ekonomii, gospodarki i biznesu oraz wymiarze społecznym. Koncepcja zrównoważonego rozwoju po raz pierwszy w dyskusjach pojawiła się w 1968 roku podczas obrad Międzynarodowej Konferencji Ekspertów Naukowych UNESCO, poświęconej wzajemnym powiązaniom środowiska i rozwoju. W trakcie jej trwania powstał interdyscyplinarny program „Człowiek i biosfera”. Wydany w 1969 roku raport sekretarza generalnego ONZ U.Thanta odegrał znaczną rolę w dyskursie międzynarodowym dotyczącym zagrożeń płynących z nieodpowiedniego gospodarowania zasobami. Momentem przełomowym była I Konferencja ONZ poświęcona środowisku człowieka w 1972 roku w Sztokholmie, gdzie wydana została Deklaracja Konferencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Naturalnego Środowiska Człowieka, a ochrona środowiska została ustanowiona obowiązkiem państwa.
Czym jest zrównoważony rozwój
Jak czytamy na stronie Encyklopedii Zarządzania Idea zrównoważonego rozwoju (ang. Sustainable Development) określa go jako proces, który łączy obszary społeczno-gospodarcze, biorąc pod uwagę równowagę ekologiczną i ochronę środowiska. Sama idea jest przedstawiana dość utopijnie, a działania w jej kierunku podejmowane są w minimalnym zakresie. Pojawia się jako próba udzielenia odpowiedzi na zespół zagrożeń, które w latach sześćdziesiątych XX wieku postrzegano w przewidywanym, wysokim wzroście demograficznym, szybkim zużywaniu zasobów naturalnych, narastającym zanieczyszczeniu środowiska, niezaspokojeniu podstawowych potrzeb coraz większych grup ludzi oraz głębokiej destabilizacji systemów przyrodniczych i społeczno-ekonomicznych. Do głównych problemów mających wymiar globalny można zaliczyć m.in.
• zbyt duże zużycie wody
• zanieczyszczenie atmosfery
• wysoki wskaźnik bezrobocia
• niedożywienie i ubóstwo ludzi w krajach mniej rozwiniętych
• niszczenie lasów
• degradacja powierzchni Ziemi
Źródło: Encyklopedia zarządzania
https://mfiles.pl/pl/index.php/Idea_zr%C3%B3wnowa%C5%BConego_rozwoju
Geneza
W 1968 roku powstał Klub Rzymski który wydał raport ,,Granice wzrostu”, przedstawiając w nim pesymistyczną wizję przyszłości Ziemi, co zapoczątkowało dyskusję nad problemem środowiskowym na skale światową. U’Thant jako generalny sekretarz Organizacji Narodów Zjednoczonych, 26 maja 1969 roku podczas obrad Zgromadzenia Ogólnego przedstawił raport pt. ,,Człowiek i środowisko”, kluczowy w postrzeganiu ekologii. Sam zwrot „zrównoważony rozwój” zaczął się pojawiać w latach 70 XX wieku. W 1972 roku zorganizowano konferencję w Sztokholmie pt. „Mamy tylko jedną Ziemię”, która wniosła kolejne efekty w celu poprawienia jakości życia na świecie. 20 lat później w dniach od 3 do 14 czerwca 1992 roku odbyła się kolejna konferencja, tym razem w Rio de Janeiro, która okazała się decydującą. Nazwana „Szczytem Ziemi”, w którym uczestniczyło ok. 30 tysięcy osób. Efektem tego wydarzenia były przyjęte m.in.:
- Deklaracja z Rio – zawierająca 27 ogólnych zasad i obowiązków w sprawie rozwoju i środowiska;
- Agenda 21 – globalny program działań w celu zrównoważenia rozwoju świata;
- Konwencja o zachowaniu różnorodności biologicznej;
- Konwencja o ochronie klimatu;
- Deklaracja współpracy krajów na rzecz rozwoju lasów;
Następne konferencje odbywały się kolejno w latach 2000, 2002 i 2012. Jednak tym najistotniejszym wydarzeniem pozostała konferencja z 1992 r.
Zrównoważony rozwój – definicja (Wikipedia)
Zrównoważony rozwój, trwały rozwój, trwały i zrównoważony rozwój, ekorozwój – doktryna ekonomii, zakładająca jakość życia na poziomie, na jaki pozwala obecny rozwój cywilizacyjny, w przeciwieństwie do „żelaznej reguły ekonomii” Malthusa. Ideę zrównoważonego rozwoju streszcza pierwsze zdanie raportu WCED z 1987 r. – Nasza wspólna przyszłość: „Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”.
Raport ów dostrzega, że cywilizacja osiągnęła poziom dobrobytu możliwy do utrzymania pod warunkiem odpowiedniego gospodarowania. Model takiej gospodarki zakłada odpowiednio i świadomie ukształtowane relacje pomiędzy wzrostem gospodarczym, dbałością o środowisko (nie tylko przyrodnicze, ale także sztuczne – wytworzone przez człowieka) oraz jakością życia (w tym zdrowiem człowieka). Doktryna zrównoważonego rozwoju dąży do sprawiedliwości społecznej poprzez m.in. ekonomiczną i środowiskową efektywność przedsięwzięć zapewnioną m.in. przez ścisły rachunek kosztów produkcji, rozciągający się również w bardzo złożony sposób na zasoby zewnętrzne (iiSBE). Szerokie zastosowanie w ekonomii zrównoważonego rozwoju ma teoria dobra publicznego.
Pojęcie zrównoważonego rozwoju pochodzi pierwotnie z leśnictwa, a stworzone zostało przez Hansa Carla von Carlowitza. Oznaczało ono pierwotnie sposób gospodarowania lasem polegający na tym, że wycina się tylko tyle drzew, ile może w to miejsce urosnąć, tak by las nigdy nie został zlikwidowany, by mógł się zawsze odbudować.
Koncepcja zrównoważonego rozwoju była na początku XIX wieku propagowana przez wszystkie niemieckie Wyższe Szkoły Leśne. Niemieckie leśnictwo cieszyło się wówczas dużym uznaniem na całym świecie, w związku z czym pojęcie to zostało przejęte przez wielu naukowców z innych krajów, od Francji po Włochy. Zostało przetłumaczone na angielski, gdzie była mowa o Sustained Yield Forestry. Określenie „sustainable” zostało następnie przejęte przez ruch ekologiczny i w latach osiemdziesiątych ponownie wprowadzone do debaty politycznej. Obecnie definicja zrównoważonego rozwoju nie ogranicza się wyłącznie do sfery leśnictwa.
Zrównoważony rozwój – definicja (źródło: GUS)
Zrównoważony rozwój to proces przemian, który zapewnia zaspokajanie potrzeb obecnego pokolenia bez umniejszania szans rozwojowych przyszłych generacji, m.in. dzięki zintegrowanym działaniom w zakresie rozwoju gospodarczego, społecznego oraz w zakresie środowiska. Takie rozumienie zagadnienia zrównoważonego rozwoju zostało rozpowszechnione dzięki raportowi Światowej Komisji G.H. Brundtland do spraw Środowiska i Rozwoju pt. Our Common Future (Nasza wspólna przyszłość). Dalszy rozwój idei kontynuowany był na Szczycie Ziemi w 1992 r., w efekcie którego wypracowano dokument Agenda 21. Kolejny kamień milowy działań na rzecz zrównoważonego rozwoju stanowiła Deklaracja Milenijna Narodów Zjednoczonych, w której określone zostały Milenijne Cele Rozwoju (Millenium Development Goals). Ich realizacja miała pozwolić na skuteczne stawienie czoła wyzwaniom XXI wieku w perspektywie do 2015 r. Postanowienia szczytu z 1992 r. zostały odnowione w 2002 r. w Johannesburgu, a następnie na szczycie w Rio de Janeiro w 2012 r., określanym jako Rio+20 (deklaracja The Future We Want – Przyszłość jakiej chcemy). Milenijne Cele Rozwoju zostały zastąpione w 2015 r. przez Cele Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals) zawarte w Agendzie Rozwojowej 2030 Transforming Our World.
Cele zrównoważonego rozwoju
Fot. wikipedia
Kamienie milowe w historii zrównoważonego rozwoju
1972 / Konferencja ONZ w Sztokholmie
Konferencja Narodów Zjednoczonych o środowisku ludzkim (znana również jako Konferencja Sztokholmska) była międzynarodową konferencją zwołaną pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych w Sztokholmie w Szwecji w dniach 5-16 czerwca 1972 r. Była to pierwsza duża konferencja ONZ poświęcona międzynarodowym sprawom ochrony środowiska, i stanowi punkt zwrotny w rozwoju międzynarodowej polityki ochrony środowiska.
1987 / Raport Światowej Komisji Środowiska i Rozwoju – Nasza Wspólna Przyszłość
Zgromadzenie Ogólne, w swojej rezolucji 38/161 z 19 grudnia 1983 r., Z zadowoleniem przyjęło m.in. powołanie specjalnej komisji, która powinna udostępnić sprawozdanie dotyczące środowiska i globalnej problematyki do roku 2000 i później, w tym proponowane strategie zrównoważonego rozwoju . Komisja przyjęła później nazwę Światowa Komisja ds. Środowiska i Rozwoju. W tej samej rezolucji Zgromadzenie postanowiło, że w kwestiach objętych mandatem i programem Programu Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych sprawozdanie komisji specjalnej powinno być w pierwszej kolejności rozpatrzone przez Radę Prezesów Programu, w celu przekazania jej Zgromadzeniu. wraz z komentarzem i do wykorzystania jako podstawowy materiał w przygotowaniu, do przyjęcia przez Zgromadzenie, Perspektyw Środowiskowych do roku 2000 i później.
1992 / Agenda 21
Dokument przyjęty na Szczycie Ziemi – Konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój” (UNCED) – w Rio de Janeiro, w czerwcu 1992 roku. Stanowi zbiór zaleceń i wytycznych dla działań dotyczących ochrony i kształtowania środowiska życia człowieka, które powinny być podejmowane na przełomie XX i XXI wieku w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju.
Agenda 21 składa się z czterech części:
1. Zagadnienia społeczne i ekonomiczne;
2. Problemy ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi w ujęciu eko-rozwoju.
3. Kwestie roli głównych grup społecznych i konieczności wzmocnienia ich roli w realizacji Agendy 21;
4. Możliwości realizacyjne poszczególnych zadań i zaleceń.
2000 / Deklaracja milenijna ONZ
Przełom tysiącleci oraz koniec ery „zimnej wojny” stał się dla 189 członków Organizacji Narodów Zjednoczonych okazją do podkreślenia i potwierdzenia roli ONZ w kształtowaniu dzisiejszego świata. Już w 1998 roku zdecydowano uczynić 55 sesję Zgromadzenia Ogólnego (rezolucja 53/202) wydarzeniem szczególnym nazwanym Zgromadzeniem Milenijnym Narodów Zjednoczonych. 5 września 2000 roku rozpoczęło obrady największe jak dotąd zgromadzenie przywódców państw i szefów rządów. Głównym celem debaty były, nakreślone w Raporcie Milenijnym Sekretarza Generalnego, wyzwania pojawiające się u progu XXI wieku. W podpisanej deklaracji bardzo wyraźny nacisk położono na poszanowanie środowiska naturalnego i stosowanie zrównoważonych metod gospodarowania zasobami naturalnymi.
2001 / Strategia Zrównoważonego Rozwoju w UE
Kolejny milowy krok prowadzący ku współczesnemu kształtowi europejskiej filozofii zrównoważonego rozwoju podjęty został w czerwcu 2001 r. na szczycie w Goeteborgu13. Na
owym szczycie europejscy liderzy przyjęli strategię zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej,
opartą na propozycji Komisji Europejskiej. Strategia ze szczytu w Goeteborgu podzielona była na dwie części, z których pierwsza zaproponowała narzędzia i cele polityki unijnej służące walce z trendami przeczącymi idei zrównoważonego rozwoju, zaś druga odwoływała się do potrzeby zmiany w procesie tworzenia europejskich strategii i polityk, aby zapewnić wzajemne wzmocnienie polityki ekonomicznej, społecznej oraz środowiskowej.
2002 / Światowy szczyt w Johannesburgu
Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju w Johannesburgu (RPA) zgromadził dziesiątki tysięcy uczestników, w tym szefów państw i rządów, delegatów krajowych i liderów organizacji pozarządowych (NGO), firm i innych głównych grup, aby skupić uwagę świata i Bezpośrednie działania zmierzające do sprostania trudnym wyzwaniom, w tym poprawa jakości życia ludzi i ochrona zasobów naturalnych w świecie, w którym rośnie populacja, przy stale rosnących zapotrzebowaniach na żywność, wodę, schronienie, urządzenia sanitarne, energię, usługi zdrowotne i bezpieczeństwo ekonomiczne.
2006 / Odnowiona strategia zrównoważonego rozwoju w UE
W czerwcu 2001 r. Rada Europejska, obradująca w Göteborgu, zatwierdziła zaproponowaną przez Komisję Strategię UE dotyczącą Zrównoważonego Rozwoju (SZR), która stanowiła uzupełnienie przyjętej rok wcześniej Strategii Lizbońskiej. Strategia ZR dotyczyła sposobów zapewnienia dobrobytu oraz rozwoju gospodarczego Europy w obliczu takich wyzwań jak zmiany klimatu, ubóstwo czy zagrożenia dla zdrowia. Do głównych celów odnowionej SZR zalicza się działania w zakresie: ochrony środowiska, sprawiedliwości i spójności społecznej, dobrobytu gospodarczego oraz realizacji zobowiązań w skali międzynarodowej.
W nowej Strategii ZR wyodrębniono siedem kluczowych wyzwań w obszarze polityki gospodarczej, ekologicznej i społecznej:
- ograniczanie zmian klimatu oraz promowanie czystszej energii
- zapewnienie, by systemy transportowe odpowiadały wymogom ochrony środowiska oraz spełniały gospodarcze i społeczne potrzeby społeczeństwa.
2007 / Konferencja Beyond GDP / Wyjść poza PKB
Coraz bardziej nagląca konieczność ulepszenia danych i wskaźników w celu uzupełnienia PKB stała się przedmiotem szeregu inicjatyw międzynarodowych. Inicjatywy te odzwierciedlają również nowe priorytety społeczne i polityczne. W listopadzie 2007 r. Komisja Europejska (wraz z Parlamentem Europejskim, Klubem Rzymskim, WWF i OECD) zorganizowała konferencję „Wyjść poza PKB” („Beyond GDP”). Podczas konferencji decydenci, eksperci ds. gospodarki, społeczeństwa i środowiska oraz przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego wyrazili zdecydowane poparcie dla opracowania wskaźników, które uzupełniłyby PKB i pozwoliły na uzyskanie dokładniejszych informacji służących do uzasadniania decyzji politycznych.
2009 / Raport Stiglitza
14 września 2009 roku Komisja do Rady i Parlamentu Europejskiego pod kierunkiem Josepha Stiglitza opublikowała raport w ramach którego postawiła postulat opracowania dodatkowych wskaźników opisujących dobrobyt jednostki i społeczeństw oraz zrównoważony rozwój ekonomiczny, społeczny i ekologiczny.
2010 / Strategia Europa 2020
Strategia „Europa 2020” to unijny program na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego w bieżącej dekadzie. Położono w niej nacisk na inteligentny, trwały i sprzyjający włączeniu społecznemu wzrost gospodarczy jako sposób na przezwyciężenie słabości strukturalnych w gospodarce europejskiej, poprawę jej konkurencyjności i wydajności, a także wzmocnienie zrównoważonej społecznej gospodarki rynkowej. Jednym z pięciu celów określonych w strategii był obszar energii oraz ekologii:
– obniżenie emisji gazów cieplarnianych o 20 proc. w porównaniu z rokiem 1990
– 20 proc. energii powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych
– efektywność energetyczna powinna wzrosnąć o 20 proc.
2012 / Konferencja RIO+20 / deklaracja „Future We Want”
W dokumencie końcowym Konferencji nt. Zrównoważonego Rozwoju – Rio+20 „The Future We Want” (przyjętym w czerwcu 2012 r.) społeczność międzynarodowa uzgodniła wypracowanie nowych Celów Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals – SDGs), które będą zasadniczym elementem nowej agendy rozwojowej po 2015 r. Dotychczasowa agenda rozwojowa oparta była na tzw. Milenijnych Celach Rozwoju (MDGs) przyjętych w 2000 r., które miały zostać wypełnione do 2015 r. Przyjęto osiem MDGs, przy czym cele te nie były negocjowane w procesie międzynarodowym, a opracowane przez komitet ekspertów. Nie zostały one w całości zrealizowane, zatem działania na rzecz ich realizacji po roku 2015 zostały włączone do SDGs.
2013 / Utworzenie High-Level Political Forum
Pierwsze spotkanie HLPF 2013 odbyło się we wtorek, 24 września 2013 r. Spotkanie odbyło się pod auspicjami Zgromadzenia Ogólnego i zgromadziło przewodniczących, premierów, wysokich urzędników i przedstawicieli zainteresowanych stron. Forum spotyka się corocznie pod auspicjami Rady Gospodarczej i Społecznej przez osiem dni, w tym trzydniowy segment ministerialny i co cztery lata na szczeblu szefów państw i rządów pod auspicjami Zgromadzenia Ogólnego przez dwa dni. Tematyka forum w znacznej mierze dotyczy kierunków i strategii na rzecz zrównoważonego rozwoju.
2014 / Raport ONZ / Road to Dygnity
Czerpiąc z doświadczenia dwóch dziesięcioleci praktyki rozwojowej oraz z danych zebranych w ramach otwartego i integracyjnego procesu, raport przedstawił mapę drogową, aby osiągnąć cele w ciągu kolejnych 15 lat. Raport proponuje jedną uniwersalną i transformacyjną agendę na rzecz zrównoważonego rozwoju, opartą na podstawowych prawach uniwersalnych, zwłaszcza w odniesieniu ludzi i planety. Udostępniono zintegrowany zestaw sześciu podstawowych elementów, aby pomóc w ustaleniu i wzmocnieniu programu zrównoważonego rozwoju oraz zapewnić, że ambicja i wizja wyrażona przez państwa członkowskie będą komunikować się i będą realizowane na poziomie kraju: a) godność: likwidacja ubóstwa i walka z nierównością; (b) ludzie: aby zapewnić zdrowe życie, wiedzę i włączenie kobiet i dzieci; (c) dobrobyt: rozwój silnej, sprzyjającej integracji społecznej w ramach transformującej się gospodarki; (d) planeta: aby chronić nasze ekosystemy dla wszystkich społeczeństw i naszych dzieci; (e) sprawiedliwość; promowanie bezpiecznych i pokojowych społeczeństw i strzeżonych instytucji; oraz (f) partnerstwo: katalizować globalną solidarność na rzecz zrównoważonego rozwoju.
2015 / Agenda Rozwojowa 2030
Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 przyjęta przez światowych przywódców w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych w dniu 25 września 2015 r. wyznacza ambitny plan działania służący poprawie życia ludzi na całym świecie. Agenda określa 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju oraz związanych z nimi 169 zadań (ang. targets), które mają zostać osiągnięte przez świat do 2030 roku. Dotyczą osiągnięć w 5 obszarach – tzw. 5xP: ludzie (ang. people), planeta (ang. planet), dobrobyt (ang. prosperity), pokój (ang. peace), partnerstwo (ang. partnership). Cele obejmują szeroki zakres wyzwań, takich jak ubóstwo, głód, zdrowie, edukacja, równość płci, zmiany klimatu, zrównoważony rozwój, pokój, sprawiedliwość społeczna[2]. Zastąpiły one Milenijne Cele Rozwoju, które zrealizowane miały być do 2015 roku.
