Rozmowa z Danielem Bajerem, Dyrektorem polskiego oddziału Enterprise Estonia (EAS) o drodze małego nadbałtyckiego kraju na szczyt e-gospodarki.
Muszę na początku spytać o fenomen Estonii jeśli chodzi o cyfryzację. Niektórzy Estonię nazywają E-stonią. Jak do tego doszło, że jest w światowej czołówce Państw z najbardziej rozwiniętą infrastrukturą informatyczną?
Estonia po rozpadzie Związku Radzieckiego musiała zmierzyć się z kompleksową transformacją: polityczną, ekonomiczną i społeczną. Musiała przejść z dawnego typu gospodarki do gospodarki rynkowej. Transformacja była konieczna, Estończycy postawili na młodość, po demokratycznych wyborach państwem zaczęła zarządzać grupa młodych, zdolnych ludzi. Średnia wieku ministrów wynosiła 30 lat, którzy już na samym początku postawili na edukację i informatyzację społeczeństwa. Znacznie zmniejszono liczbę pracowników administracji publicznej, wprowadzając program wykorzystania nowoczesnych technologii. Podniesiono wynagrodzenie nauczycielom, zweryfikowano metody nauczania. W Estonii nie istnieje formalny program nauczania, jest pewien rodzaj wskazówek, natomiast nauczyciele mają wolną rękę co do tworzenia i realizacji programu nauczania. Ten model się sprawdza. Społeczeństwo zostało wykształcone na wysokim poziomie. Obecnie w międzynarodowym rankingu PISA, Estonia jest numerem 1 jeśli chodzi o wiedzę dzieci do 15 lat, ze szczególnym uwzględnieniem nauk ścisłych, informatyki i matematyki.
Estonię zamieszkuję tylko ok. 1 300 000 mieszkańców na terytorium odpowiadającym wielkością Szwajcarii, budżet Państwa był niewielki, więc podobnie jak inne małe kraje takie Malta czy Luksemburg Estończycy musieli się określić jaką pójść drogą. Postawili na rozwój technologii, naukę programowania, inwestycje w nowoczesne systemy informatyczne.
W ramach transformacji nastąpiła redukcja etatów wśród osób pracujących w sektorze publicznym. Duża grupa przeszła do sektora prywatnego, ponadto w późniejszym okresie praca urzędników w dużej mierze została zastąpiona przez nowoczesne systemy informatyczne. Obecnie blisko 2500 usług administracyjnych jest online. Tylko ślub i rozwód oraz transakcję kupna i sprzedaży nieruchomości trzeba zrealizować fizycznie w urzędzie, pozostałe usługi administracji państwowej wykonywane są zdalnie
Czy łatwo w Estonii założyć firmę ?
Bardzo. Założenie spółki w Estonii trwa 15 minut, natomiast roczne rozliczenie podatków ok. 3 minut. Wszystko odbywa się oczywiście online. Poza doskonale działającą edukacją, Estończycy mają przejrzysty i przyjazny system prawny w ramach, którego funkcjonuje technologia na bardzo zaawansowanym poziomie. Cały system jest szybki i transparentny, co jest olbrzymim atutem.
Czym Estonia może przekonać potencjalnego inwestora z Polski?
Estonia to „brama” do innowacji już od momentu rejestracji firmy. To przepustka na rynki skandynawskie, posiadając firmę z przysłowiowym estońskim regonem łatwiej zaistnieć przedsiębiorcy np. w Finlandii. Ponadto Estonia wprowadziła system e-rezydent dla obcokrajowców. W szybki i sprawny sposób każdy może stać się e-rezydentem, co jeszcze przyspiesza wszelkie procesy związane z inwestycją lub założeniem firmy. Estonia ma bardzo przychylny stosunek do inicjatywy gospodarczej, wynikający z skandynawskiej kultury i etyki pracy.
Jakie są warunki do tworzenia innowacyjnej gospodarki w Estonii? Jak Państwo wspiera tego typu inicjatywy?
Estonia jest członkiem UE, efektywnie wspiera firmy typu start up, dzięki czemu jest już ich ok. 10 000. Wśród tych spółek jest siedem, których wycena oficjalna to ponad 1 mld dolarów. Są kwalifikowane jako tzw. jednorożce, wśród nich znana w Polsce, firma BOLT (dawniej Taxify), ale również wykorzystywany na całym świecie Skype czy (Wise dawniej TransferWise). Państwo bardzo dba o rozwój startupów, umożliwiając dofinansowania z UE i zapewniając ochronę prawną. Gwarantuje też niskie podatki, mam na myśli słynny estoński CIT. W okresie pandemii obroty tych spółek wzrosły dodatkowo o ponad 40 % rok do roku!
Porozmawiajmy o ekologii. W jakim stopniu rynek OZE rozwinął się w Estonii ? Czy istnieje jakiś dominujący sektor?
Estonia myśli o ekologii w trochę inny sposób. W ramach pracy ministerstw nie wykorzystuje się papieru. Jako pierwsza na świecie wprowadziła regulacje dotyczące poruszania się autonomicznych zeroemisyjnych pojazdów. Estończycy wykorzystują swoją myśl technologiczną w celu unowocześnienia pracy urządzeń dedykowanych rynkowi odnawialnych źródeł energii typu fotowoltaika czy wiatraki. Państwo jest numerem jeden na świecie jeśli chodzi o inteligentny system zarządzania siecią elektroenergetyczną zwaną „smart grids”. Estończycy wykorzystują dane zbierane za pośrednictwem dronów i inteligentnych liczników z przestrzeni miejskich i reagują na nie w czasie rzeczywistym, co jest zarówno ekonomiczne jak i ekologiczne. Polski fundusz inwestycyjny spółka SpeedUp Energy wykupiła udziały w jednym z zajmującym się tym obszarem starupów w Estonii – spółka HEPTA opracowuje pierwszy w pełni autonomiczny system inspekcji sieci elektroenergetycznej.
Warto również dodać, że Estonia jest najbardziej niezależnym energetycznie krajem w UE, ze względu na bogate złoża gazu łupkowego.
Na początku XXI wieku, pomimo zaawansowanego poziomu cyfryzacji, Estonia stała się ofiarą cyberataku. Jak obecnie wygląda sytuacja?
W 2008 roku, już po cyberatakach, na terenie Estonii powstała placówka NATO CCDCOE (Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence) prowadząca badania nad cyberbezpieczeństwem skierowane na aspekt strategiczny, gospodarczy, prawny i polityczny. Obecnie Estonia należy do liderów obrony cybernetycznej, wykorzystując najnowocześniejsze systemy bezpieczeństwa. W ramach NATO i współpracy międzynarodowej szkoli ekspertów z innych państw.
W jaki sposób rozwijają się stosunki gospodarcze pomiędzy Polską a Estonią?
W październiku 2020 roku podczas konferencji inicjatywy Trójmorza została powołana do życia Estońsko – Polska Izba Handlowa z siedziba w Tallinie a Enterprise Estonia (EAS) powołało mnie na stanowisko dyrektora polskiego oddziału przy Ambasadzie Estonii w Warszawie.
Moim celem jest przybliżenie Polskim inwestorom i przedsiębiorcą możliwości jakie oferuje Estonia i jednocześnie wsparcie dla Estońskich startupów i innowacji w rozwoju na terenie Polski. Efektem naszej współpracy była konferencja która odbyła się 4 maja 2021 podczas oficjalnej wizyty Prezydent Estonii w Polsce Pani Kersti Kaljulaid dotycząca współpracy energetycznej pomiędzy Państwami Polski i Estonii.
Link do konferencji: (4) Pol-Est Green Bridge – YouTube
Rozmawiał Jacek Król
