Materiał, możliwości, korzyść – kto, by pomyślał jeszcze kilkanaście lat temu, że w ten sposób będziemy opisywać odpady. Droga Unii Europejskiej do efektywnego i odpowiedzialnego gospodarowania odpadami była i wciąż jest pełna wyzwań. Bez wątpienia meta jest jednak coraz bliżej.
W latach 70. ubiegłego wieku, gdy przywiązywano coraz większą wagę do ochrony środowiska, zwrócono uwagę na narastający problem odpadów. Wraz z postępującym rozwojem przemysłowym, wzrastającą produkcją i konsumpcją rosła ich ilość.
Pierwszym wyzwaniem związanym z odpadami przed jakimi stanęła Unia Europejska, jeszcze jako Wspólnoty Europejskie, było ograniczenie ich niekontrolowanego przepływu oraz zapewnienie bezpieczeństwa, zdrowia i życia ludzi. Państwa należące do Wspólnoty miały we własnym zakresie i na własnym terytorium gospodarować odpadami w oparciu o ogólne ramy i standardy określone w przyjętych regulacjach.
UE oraz same państwa członkowskie określały zasady gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, bateriami, zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym, odpadami opakowaniowymi, komunalnymi i pojazdami. Stopniowo podnoszone były wymagania dot. recyklingu oraz ich przetwarzania. Efektem tego był m.in. wzrost odzysku odpadów opakowaniowych z 67 proc. w 2005 r. do 79 proc. w 2013 r. czy wzrost recyklingu odpadów komunalnych z 25 proc. w 2000 r. do 43 proc. w 2014 r. (dane: Eurostat). Wprowadzono zasadę, w myśl której to wytwórca produktów ponosi częściowe koszty późniejszego zagospodarowania odpadów.
Z czasem dostrzeżono konieczność szerszego podejścia do odpadów, uwzględniając materiały z jakich powstają produkty. Istotną rolę odegrała i wciąż odgrywa tu hierarchia sposobów postępowania z odpadami dookreślona w 2008 r. Wskazano, że w pierwszej kolejności należy zapobiegać ich powstaniu, dalej przygotowywać do ponownego użycia, poddawać recyklingowi, odzyskiwać innymi sposobami oraz w ostateczności unieszkodliwiać. Hierarchia wyznacza obecnie ramy polityki odpadowej UE.
Polityki odpadowa, środowiskowa czy gospodarcza, realizowane na początku przez UE w oderwaniu od siebie, zaczęły być traktowane jako uzupełniające się dziedziny. Najważniejsza być może ewolucja, jaka dokonała się jednak na przestrzeni lat, to zmiana sposobu postrzegania odpadów. Zaczęto postrzegać je nie jako źródło problemów, a jako materiał, z którego można ponownie wytwarzać produkty. Świadomość, że mogą być one źródłem korzyści wciąż rośnie.
– Od pewnego już czasu obserwujemy zmianę postrzegania odpadów wśród przedsiębiorców i konsumentów. Z jednej strony wzrastają oczekiwania społeczne związane z bezpiecznym zarządzaniem odpadami przez firmy, gdyż ma to bezpośredni wpływ na jakość życia członków społeczności lokalnych, w sąsiedztwie których firmy produkcyjne funkcjonują. Z drugiej strony, przedsiębiorstwa dostrzegają bardzo konkretne korzyści finansowe, logistyczne i środowiskowe wynikające z optymalnego procesu gospodarowania odpadami – mówi Piotr Bruździak, Dyrektor Sprzedaży i Marketingu w Stena Recycling.
Kolejnym krokiem UE w drodze do jeszcze lepszego zarządzania odpadami jest realizacja gospodarki o obiegu zamkniętym, czyli takiej, w której żadne odpady się nie marnują, a wykorzystywane są ponownie jako materiały. Ostatnie propozycje Komisji Europejskiej z grudnia 2015 r. zakładają osiągnięcie do 2030 r. 75 proc. poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych, 65 proc. komunalnych oraz ograniczenie składowanie odpadów do najwyżej 10 proc.
